Albert Einstein là nhà vật lý lý thuyết người Đức, người đã phát triển thuyết tương đối tổng quát, một trong hai trụ cột của vật lý hiện đại (trụ
cột kia là cơ học lượng tử).
Mặc dù được biết đến nhiều nhất qua phương trình về sự tương đương khối lượng - năng lượng E = mc2 (được xem là "phương trình nổi tiếng nhất
thế giới"), ông
lại được trao Giải Nobel Vật lý năm
1921 "cho những cống hiến của ông đối với vật lý lý thuyết, và đặc biệt
cho sự khám phá ra định luật của hiệu ứng quang điện". Công trình về hiệu ứng quang điện của ông có tính chất bước
ngoặt khai sinh ra lý thuyết lượng tử.
1.
Tiểu sử
 |
| Albert Einstein (1879 - 1955) |
Albert Einstein sinh ngày 14 tháng 3 năm 1879 trong một gia đình gốc Do Thái tại thành phố Ulm, bên dòng sông Đa Nuýp, tiểu bang Baden-Württemberg,
nước Đức. Bố là ông Hermann
Einstein, một kĩ sư đồng thời là nhân viên bán hàng, còn mẹ là Pauline Einstein
(nhũ danh Koch). Năm 1880, gia đình chuyển đến München, tại đây bố và bác ông mở công ty Elektrotechnische
Fabrik J. Einstein & Cie, chuyên sản xuất các thiết bị điện một chiều.
 |
| Albert Einstein lúc 14 tuổi (1893) |
2.
Gia đình
Cuối tháng 1 năm 1902, khi Einstein
đang ở Berne, Marić đã sinh con gái đầu lòng tên là Lieserl theo như thư
từ trao đổi giữa hai người; lúc đó Mileva đang ở nhà bố mẹ đẻ mình sống ở Novi Sad.
Tên đầy đủ của con họ không được biết, và Lieserl sống đến khoảng sau năm 1903
do có thể bị sốt ban đỏ.
Einstein và Marić cưới tháng 1 năm
1903. Tháng 5 năm 1904, đứa con trai đầu tiên của hai người, Hans Albert
Einstein, sinh ra tại Bern , Thụy Sĩ. Con trai thứ
hai của họ, Eduard Einstein sinh tại Zurich Berlin ,
trong khi vợ ông ở lại Zurich
Einstein lấy người em họ hàng người Đức Elsa Löwenthal (née
Einstein) vào ngày 2 tháng 6 năm 1919, sau khi có mối quan hệ với cô từ 1912.
Hai người không có con chung và hai cô con gái riêng của Elsa được Albert đối xử
như con đẻ, lấy họ của ông: Ilse Einstein và Margot Einstein. Năm 1935,
Elsa Einstein được chẩn đoán các bệnh liên quan đến tim và thận; bà qua đời tháng
12 năm 1936.
Albert Einstein có ba người con, Lieserl Marić (1902 –
1903?), Hans Albert Einstein (1904 – 1973)
và Eduard "Tete" Einstein (1910
– 1965), nhưng chỉ có Hans Albert kết hôn và có con. Chỉ có một người con ruột
của Hans Albert còn sống sót đến tuổi trưởng thành là Bernhard Caesar Einstein, một nhà vật lý.
 |
| Einstein và Marić |
3.
Sự nghiệp
Khi bước vào sự nghiệp của mình,
Einstein đã nhận ra cơ học Newton không còn có thể thống nhất
các định luật của cơ học cổ điển với các định luật của trường điện từ. Từ đó ông phát triển thuyết tương đối đặc biệt, với các bài báo đăng
trong năm 1905. Tuy nhiên, ông nhận thấy nguyên lý tương đối có thể mở rộng cho
cả trường hấp dẫn, và điều này dẫn đến sự ra đời của
lý thuyết về hấp dẫn trong năm 1916, năm ông xuất bản một bài báo về thuyết tương đối tổng quát. Ông tiếp tục
nghiên cứu các bài toán của cơ học thống kê và lý thuyết lượng tử,
trong đó đưa ra những giải thích về lý thuyết hạt và sự chuyển động của các phân tử. Ông cũng nghiên
cứu các tính chất nhiệt học của ánh sáng và đặt cơ sở cho lý thuyết lượng tử ánh sáng.
Năm 1917, Einstein sử dụng thuyết tương đối tổng quát để miêu tả mô hình cấu
trúc của toàn thể vũ trụ.
Cùng với Satyendra Nath Bose, năm 1924-1925 ông tiên đoán một trạng thái vật chất
mới đó là ngưng tụ Bose-Einstein của những hệ lượng
tử ở trạng thái gần độ không tuyệt đối. Tuy cũng là cha đẻ của thuyết lượng tử,
nhưng ông lại tỏ ra khắt khe với lý thuyết này. Điều này thể hiện qua những
tranh luận của ông với Niels Bohr và nghịch lý EPR về lý thuyết lượng tử.
Khi ông đang thăm Hoa Kỳ thì Adolf Hitler lên
nắm quyền vào năm 1933, do vậy ông đã không trở lại nước Đức, nơi ông đang là
giáo sư ở Viện Hàn lâm Khoa học Berlin
Einstein đã công bố hơn 300 bài báo
khoa học và hơn 150 bài viết khác về những chủ đề khác nhau, ông cũng nhận được
nhiều bằng tiến sĩ danh dự trong khoa học, y học và triết học từ nhiều cơ sở
giáo dục đại học ở châu Âu và Bắc Mỹ. Ông được tạp chí Times gọi là
"Con người của thế kỷ". Những thành tựu tri thức lớn lao của ông đã
khiến tên gọi "Einstein" đã trở nên đồng nghĩa với từ thiên tài.
 |
| Albert Einstein |
4.
Di sản
Trong cuộc đời cống hiến nghiên cứu
khoa học, Albert Einstein đã nhận được nhiều giải thưởng quốc tế. Tên của ông
cũng được lấy để đặt cho nhiều giải thưởng.
Giải thưởng đoạt được
1. Giải Nobel Vật lý 1921
2. Huy chương Matteucci 1921
3. Huy chương Copley
1925
4. Huy chương Max Planck đầu tiên 1929
5.
The Franklin Institute Awards 1935: Albert Einstein
Giải thưởng mang tên ông
1. Giải thưởng Albert Einstein do Lewis
and Rosa Strauss Memorial Fund thành lập năm 1951 nhằm trao cho các
công trình vật lý lý thuyết nổi bật trong khoa học tự nhiên.
2. Huy chương Albert Einstein do Hội
Albert Einstein lập 1979 trao hàng năm cho những người có cống hiến xuất sắc
liên quan tới công trình của Albert Einstein
3. Giải Einstein của
Hội Vật lý Hoa Kỳ thành lập năm 2003 trao 2 năm một lần cho những người có thành
tựu nổi bật trong lãnh vực tương tác hấp dẫn.
4. Giải Khoa học thế giới Albert
Einstein do Hội đồng Văn hóa Thế giới lập năm 1984 trao hàng
năm cho các công trình nhìn nhận và khuyến khích các người có công nghiên cứu
và phát triển khoa học kỹ thuật đem lại lợi ích thiết thực cho nhân loại.
5. Albert Einstein
Peace Prize được khởi động từ năm 1979 nhân dịp 100 năm ngày sinh Albert
Einstein, trao cho những người đã đóng góp cho hòa bình thế giới. Giải thưởng đầu
tiên được trao cho Alva Reimer Myrdal
Để ghi nhớ công lao của Einstein, ngoài
những công thức, phương trình và hiện tượng trong vật lý mang tên ông
(như phương trình trường Einstein, vành Einstein...) còn có rất
nhiều thứ khác được gán cho tên của ông như:
- Một núi lửa được phát hiện năm 1952
trên bán cầu bắc, phần không nhìn thấy của Mặt Trăng được đặt tên theo tên ông:
Hố va chạm Einstein.
-
Một tiểu hành tinh vòng trong vành đai chính phát
hiện năm 1973 được đặt tên theo tên ông: 2001
Einstein.
- Các
nhà hóa học đặt tên của ông cho nguyên tố thứ 99 trong bảng tuần hoàn Einsteini.
 |
| Albert Einstein |
