Pyotr Đại đế: Vị "hoàng đế Caesar" vĩ đại của nước Nga

Ông được đánh giá là một trong những vị hoàng đế kiệt xuất của thế giới, được nhân dân Nga tôn vinh là nhân vật lịch sử vĩ đại nhất nước này (vượt cả Stalin và Lenin). Ít ai biết rằng trong lịch sử nước Nga, có một nhân vật được đánh giá cao hơn cả Lenin và Stalin, ông chính là Pyotr Đại đế, người được so sánh ngang hàng với hoàng đế Julius Caesar nhờ những cải cách kiệt xuất xuyên suốt chiều dài lịch sử của nước này. Có thể nói, để có một nước Nga lớn mạnh như ngày nay, không ai có thể phủ nhận công lao to lớn mà vị hoàng đế này mang lại.

1. Tiểu sử

Pyotr (sinh ngày 10 tháng 6 năm 1672 tại Moskva – mất ngày 8 tháng 2 năm 1725 tại Sankt-Peterburg) là Sa hoàng của nước Nga (cũ) và sau này là Hoàng đế của Đế quốc Nga (từ năm 1721).

Pyotr Đại đế

2. Gia đình

Ông là con vợ sau của Nga hoàng Aleksei I, còn Fyodor là con trai của người Hoàng hậu trước nên đã được lên làm vua ngay ở tuổi 15. Nhưng Fyodor tính tình yếu đuối, nhu nhược không có phẩm chất của một vị Đế vương.

Do đó, hội đồng Boyar Duma của tầng lớp quý tộc Nga đã ủng hộ Pyotr làm vua, nhưng công chúa Sophia (người chị cùng cha khác mẹ của ông) lại không tán thành và tổ chức bạo loạn giành chính quyền, trở thành người có quyền lực nhất lúc bấy giờ.

Từ đó Sophia đồng nắm quyền với em trai yếu đuối Fyodor. Pyotr lúc ấy chỉ hơn 10 tuổi đã rời xa kinh đô Moskva tới nơi thôn dã, ở đây ông lớn lên trong yên bình với những trò chơi đánh trận giả ưa thích cùng bạn bè.

Sau này, ông lập nên Lữ đoàn Preobrazhenskoe với sự tham gia của những người bạn thuở thơ ấu. Ngoài ra, một thương nhân già người Hà Lan tên là Franz Timmerman (sau trở thành cố vấn) đã dạy cho Pyotr số học, hình học, cách tính toán đạn đạo…

Sau đó, Nga hoàng Pyotr học đóng thuyền trên bờ hồ Pleschev. Niềm đam mê với những con thuyền đã giúp ông lên đường học hỏi những tiến bộ từ phương Tây.

Về phần người chị, tuy nắm quyền điều hành nhưng luôn canh cánh mối lo về Pyotr nên luôn tìm cách hãm hại để có thể làm nữ hoàng. Sophia lúc này bị mất uy tín trong khi Pyotr được sự ủng hộ từ quân đội và tầng lớp quý tộc.

Năm 1689, Pyotr lật đổ Sophia và chính thức lên ngôi vua (cũng đồng nắm quyền với Fyodor nhưng thật ra chỉ là hình thức vì quyền lực đều trong tay Pyotr).

Trong hai năm 1693 và 1694, Pyotr đi đến Arkhangelsk để quan sát cách vận hành một bến cảng, tập lái tàu biển. Sau đó, ông đặt mua chiếc tàu đầu tiên và đóng tàu cho Hải quân Nga.

Nhận thấy tầm quan trọng của nền hàng hải, ông càng quyết tâm học hỏi điều hay từ Tây Âu và chú tâm đến việc xây dựng cảng biển.

Năm 1696, Pyotr Đại đế trở thành vị Nga hoàng duy nhất, là nhà cầm quyền tối cao độc nhất của đất nước Nga khi anh trai mình qua đời.

Trong những năm 1697 - 1698, ông đi vòng quanh Tây Âu, học được những điều mới lạ ở đó và truyền bá vào Nga.

Ông tiến hành cải tổ kinh tế, bộ máy chính quyền (thành lập thể chế nghị viện), thành lập Hải quân, giúp nước Nga trở thành một đế quốc hùng cường trên thế giới thời đó.

Nhận thấy hạn chế khi không có biên giới thông ra biển tới các nước Tây Âu, ông đã tiến hành những cuộc chiến với đế quốc Ottoman hùng mạnh bậc nhất.

Nước Nga nghèo nàn và lạc hậu trước thời Pyotr Đại đế

3. Sự nghiệp

Sau khi mở rộng biên giới ra biển, Pyotr Đại đế tiến hành "liên minh chống Thổ" với một số nước Tây Âu nhằm chống lại đế quốc Ottoman và học hỏi từ người Âu.

Ở những nơi mà ông đi qua, ông giao lưu kết bạn với nhiều nhà khoa học, họa sĩ, thợ đóng tàu... Với lòng ham học hỏi ông đã ứng dụng những điều học được để giúp đất nước mình thay đổi.

Ông tiến hành cải tổ toàn diện, đưa nước Nga trở thành thế lực có tầm ảnh hưởng tới chính các quốc gia mà ông đã học hỏi.

Để mở rộng và tăng cường sức mạnh, ông đã tuyên chiến với Thụy Điển. Cuộc chiến kéo dài tới 20 năm với sự tham chiến của nhiều nước Tây Âu.

Sau này, các sử gia gọi đây là "đại chiến Tây Âu". Ban đầu, Pyotr thất trận nhưng điều đó chỉ làm vị vua trẻ nhận ra điểm yếu của mình và nhanh chóng khắc phục, giúp nước Nga đánh bại Thụy Điển.

Vua Thụy Điển là Karl XII sau khi thua trận, đã chạy sang Ottoman và lôi kéo đế quốc này vào cuộc chiến. Năm 1710, Ottoman tuyên chiến với nước Nga Sa hoàng. Chỉ một năm sau, nước Nga thất bại và phải nhượng lại một phần lãnh thổ chiếm được.

Năm 1714, Đại chiến Bắc Âu tái diễn khi Nga và Thụy Điển một lần nữa đối đầu. Dù có sự hậu thuẫn của Anh, Thụy Điển vẫn không thể đánh bại Nga và buộc phải ký hiệp ước cắt nhượng đất.

Trong 21 năm chiến tranh với Thụy Điển, Nga hoàng Pyotr cũng cho sứ giả đến thuyết phục các nước Trung Á, Ấn Độ quy phục.

Trong nước, ông tiến hành cải cách, thay đổi thói quen lạc hậu của người Nga như cắt đi bộ râu dài truyền thống, cấm mặc áo rộng thùng thình.

Những ngành liên quan đến vũ khí như luyện kim, đóng tàu được chú trọng đặc biệt. Pyotr Đại đế áp dụng chính sách bảo hộ quan thuế, đẩy mạnh xuất khẩu.

Ông cho đào kênh và xây dựng bến cảng, chú trọng quân đội, vũ khí, xây dựng trường học, phái du học sinh đi Tây Âu học, cho phép dân thường đi học, dịch sách nước ngoài sang tiếng Nga.

Nhiều thành tựu to lớn đã đạt được dưới thời Pyotr Đại đế như thuyền buồm chạy ngược gió. Ông còn cho xây dựng ở Moskva một y viện ngoại khoa có phòng mổ đầu tiên. Ở tất cả các thành phố đều có nhà thuốc.

Pyotr I cho xây các bảo tàng, xưởng in, thư viện và kịch viện đầu tiên ở Nga. Năm 1703, tờ báo đầu tiên ở Nga được phát hành mang tên Vedomosti; lịch cũ cũng được thay thế theo lịch Âu.

Năm 1721, 30 nhà vẽ bản đồ nhận chỉ thị của hoàng đế để vẽ tấm bản đồ nước Nga. Năm 1724, trước khi qua đời, ông vẫn dốc tâm xây dựng Viện Khoa học Nga.

Về hành chính, ông cho xóa bỏ bộ máy nhà nước cồng kềnh, trọng dụng nhân tài, tổ chức lại bộ máy hành chính và quan lại. Ông ra các điều luật có lợi cho dân thường, phụ nữ, giảm địa vị của tầng lớp quý tộc.

Năm 1725, ông tiến hành xây dựng cung điện Mùa hè Peterhof, được mệnh danh "Versailles của nước Nga".

Pyotr Đại đế xây dựng hải quân Nga đầu tiên

4. Đánh giá

Mùa đông năm 1724, 1 chiến hạm từ Kronshtadt trở về kinh đô Sankt-Peterburg bị mắc cạn ở vịnh Phần Lan, để cứu tàu, ông và đoàn thủy thủ đã nhảy xuống dòng nước lạnh giá.

Về sau, mặc dù cứu được tàu và đoàn thủy thủ trở về an toàn, Pyotr đã bị cảm lạnh, bệnh tình trở nặng nên 1 năm sau ông đã qua đời ở tuổi 53.

Lịch sử đã dành cho Pyotr Đại đế nhiều lời khen ngợi. Có lẽ lời khen ngợi đi đầu là tầm nhìn chiến lược của ông, kế đến là nhận thức và quyết tâm chống lại chính quyền bảo thủ lúc bấy giờ.

Chính ông đã tạo dựng nên hải quân và đội thương thuyền hàng hải từ con số không: không tàu thuyền, không có công nghệ đóng tàu, không có ai biết lái tàu biển.

Cùng với nữ hoàng Ekaterina II, ông là một trong hai nhà lãnh đạo được Thủ tướng Nga Vladimir Vladimirovich Putin đề cao nhất trong lịch sử nước này. Ông được so sánh với hoàng đế La Mã Julius Caesar vì cả 2 đều có những chiến công vĩ đại cho dân tộc mình.

​Ông được tôn vinh là "Hoàng đế phương Đông" hay "Hoàng đế toàn Nga", "Cha của tổ quốc"... người có công đưa nước Nga lạc hậu thành một cường quốc trên thế giới.

Tượng Pyotr Đại đế